جنجالی که جیمی کارتر آفرید

ماهان کاوه روزنامه نگار


کتاب جیمی کارتر چندین ماه در فهرست پرفروش ترین ها قرار داشت
'جنجال برانگیز' شاید بهترین واژه برای توصیف تازه ترین کتاب جیمی کارتر رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده باشد، کتابی که حتی قبل از چاپ، نانسی پلوسی سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا را مجبور کرد تا با انتشار بیانیه ای، اعلام کند که 'فلسطین: صلح، نه تبعیض' بیانگر نظرات حزب دموکرات در مورد اسرائیل نیست.
کتاب ۲۶۴ صفحه ای کارتر از همان روی جلد و عنوان شدیدا حساسیت ایجاد کرده است. روی جلد کتاب و در سمت راست عکس نویسنده، تصویر معترضانی قرار دارد که در کنار دیوار حایل در کناره غربی تجمع کرده اند. البته از این مهم تر عنوان کتاب و استفاده از واژه "آپارتاید" در آن است.
فلسطین: صلح، نه تبعیض ( Palestine: Peace Not Apartheid ) را انتشارات "سایمون اند شوستر" در چهاردهم نوامبر سال گذشته میلادی روانه کتابفروشی ها کرد. این کتاب چندین ماه در فهرست پرفروش ترین های روزنامه نیویورک تایمز قرار داشت.
جیمی کارتر، سی و نهمین رئیس جمهوری ایالات متحده (۱۹۸۱-۱۹۷۷) است که در سال ۲۰۰۲ برنده جایزه نوبل صلح شد. در دوران ریاست جمهوری او بود که مذاکرات صلح میان مناخیم بگین و انور سادات رهبران اسرائیل و مصر برگزار شد و این به معاهده صلح میان اسرائیل ومصر انجامید.
جیمی کارتر پس از پایان دوران ریاست جمهوری اش گهگاه درباره مناقشه اعراب و اسرائیل سخن گفته بود، اما هیچ کدام به اندازه چاپ این کتاب هیاهو ایجاد نکرد.
کارتر: هدف من ...
"ادامه کنترل و استعمار اسرائیل بر خاک فلسطین، مانع اصلی دستیابی به صلحی فراگیر در سرزمین مقدس شده است." این جمله شاید جان کلام کتاب کارتر باشد.
او در مورد هدفش از انتشار این کتاب می گوید: "هدف نهایی ام عرضه اطلاعاتی بود که تاکنون برای آمریکائیان ناشناخته مانده است. من امیدوارم این کتاب باعث آغاز بحث شود و به از سرگیری گفت و گوهای صلح بعد از شش سال توقف کمک کند. امیدوارم یهودیان و دیگر آمریکایی ها انگیزه ای پیدا کنند تا عقایدشان را درباره مناقشه اعراب و اسرائیل آشکارا ابراز کنند."
دو مانع صلح
کارتر در کتابش از دو مانع عمده در راه صلح خاورمیانه نام می برد. اول اینکه "شماری از اسرائیلی ها ایمان دارند که حق مصادره و استعمار سرزمین های فلسطینی در اختیار آنهاست و تلاش می کنند که آزار فلسطینیان ناامید و خشمگین را توجیه کنند." وی در مورد مانع دوم می گوید که "واکنش شماری از فلسطینی ها نسبت به این مسئله، "بمب گذاری انتحاری" است. بمبگذاران خود را شهدایی تصور می کنند که بعد از قتل اسرائیلیان به بهشت وعده داده شده وارد خواهند شد."
و راه حلی دو طرفه
کارتر برای پایان دادن به آنچه که "ادامه تراژدی" خوانده در فصل هفدهم کتاب خواهان احیای روند صلح با دنبال کردن این اهداف می شود: "امنیت اسرائیل باید تضمین شود، اعراب باید بپذیرند که اسرائیل یک واقعیت است و اسرائیلیان حق دارند در صلح و امنیت و در مرزهای شناخته شده بین المللی زندگی کنند. "
وی خاطرنشان می کند که "در اسرائیل هم باید بحث های داخلی برای تعیین دائمی مرزها به نتیجه قطعی برسد. اسرائیل باید طبق قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت سازمان ملل به آن سوی مرزهای ۱۹۶۷ عقب نشینی کند. رهبران آمریکایی این را پذیرفته اند و رهبران اسرائیلی هم در توافقنامه های کمپ دیوید در ۱۹۷۸ و اسلو در ۱۹۹۳ بر آن تاکید کرده اند و دولت اسرائیل هم در همان زمان ها هر دو توافقنامه را مورد تصویب قرار داده است."
کارتر در فصل پایانی کتابش تاکید می کند " دولت های فعلی اسرائیل بر سر راه اجرای توافقنامه های پیشین و طرح های تازه تری از جمله نقشه راه - که از حمایت گروه چهارگانه آمریکا، روسیه، اتحادیه اروپا و سازمان ملل برخوردار است و فلسطینی ها آن را پذیرفته اند – مانع تراشی می کنند و پیش شرط می گذارند."
خلاصه ای از نکات کلیدی
کارتر بعدا در یادداشتی با عنوان "بازگویی کلیدهای صلح" که بیستم دسامبر سال ۲۰۰۶ در روزنامه بوستون گلوب منتشر شد خلاصه ای از آنچه را که نکات اصلی کتابش قلمداد می کند، یادآوری کرد:
مرگ شهروندان بی گناه در هر دو طرف رخ می دهد، این خشونت و تروریسم باید متوقف شود.
جلوی دسترسی فلسطینی ها به خانه های قبلی شان، زمین ها، مکان های عبادت آنها گرفته شده و معترضان به این امر همیشه تحت ستم قرار دارند. دولت اسرائیل میان شهرک نشینان اسرائیلی و شهروندان فلسطینی تبعیض قائل می شود و اعراب باید هر روز از چند ایستگاه بازرسی بگذرند تا به محل کارشان برسند.
دیوار عظیمی که مارپیچ از میان مناطق پرجمعیت در نوار غربی عبور می کند، بر ویرانه های درختان و اموال خانواده های عرب ساخته می شود. اسرائیل از ساخت دیوار حائل دو هدف دارد: اول اینکه اینکه قلمرو بیشتری به دست آورد و دوم از شهرک های یهودی نشین اسرائیلی، بیشتر مراقبت شود.
مناطق تحت اختیار دولت خودگردان در محاصره کامل است و دور تا دور غزه دیواری ساخته شده که تنها دو خروجی دارد و اسرائیلی ها آن را کنترل می کنند. امکان دسترسی مردم به دنیای خارج از طریق آسمان، دریا و زمین وجود ندارد.
چون ۴۲ درصد فلسطینی ها در انتخابات به اعضای جنبش حماس رای داده اند با محدودیت شدید اقتصادی از سوی آمریکا و اسرائیل مواجه شده اند و امکان دسترسی به مایحتاج ضروری روزانه را ندارند. معلمان، پرستاران، پلیس، آتش نشانان و دیگر کارمندان نمی توانند حقوق بگیرند و طبق گزارش سازمان ملل شماری از خانواده ها در غزه تنها یک وعده در روز غذا می خورند.
"بله! آپارتاید وجود دارد..."
کتاب جیمی کارتر واکنش های کاملا متفاوتی برانگیخت. برخی روزنامه نگاران و استادان دانشگاه شجاعت کارتر در بیان صادقانه درباره مناقشه اعراب و اسرائیل را تحسین کردند.
روزنامه فوروارد چاپ نیویورک که به یهودیان آمریکایی تعلق دارد نظرات یوسی بیلین سیاستمدار صلح طلب اسرائیلی و معاون وزیر امور خارجه در دولت اسحاق رابین را بازتاب داد که گفته بود انتقادات کارتر از سیاست اسرائیل در مناطق فلسطینی حرف دل شمار زیادی از مردم اسرائیل است.
شولمیت آلونی وزیر آموزش در دولت اسرائیل بین سال های ۹۳-۱۹۹۲ نیز با انتشار یادداشتی در نشریه چپگرای کانترپانچ با عنوان "این جاده فقط مخصوص یهودیان است: بله! در اسرائیل آپارتاید وجود دارد" از مواضع کارتر حمایت کرد.
"یهود ستیزانه ..."
اما دست کم در محافل آمریکایی انتقادها بسیار بیشتر تمجیدها بود. به نوشته جولی باسمن در نیویورک تایمز انتقادات وارد بر کتاب نمایانگر "خشمی مفرط و همه جانبه" است که بیشتر آنها از استفاده از کلمه آپارتاید در عنوان کتاب ناشی شده بود.
رهبران حزب دموکرات آمریکا و سازمان های یهودی آمریکایی عنوان کتاب را تایید "آپارتاید اسرائیلی" توصیف کردند که به اعتقاد آنها امری فتنه انگیزانه و اثبات نشده است. بیل کلینتون رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده هم در مصاحبه ای اعلام کرد که "نمی دانم کارتر اطلاعاتش را از کجا آورده است."
نویسندگان واشنگتن پست و ضمیمه کتاب نیویورک تایمز کارتر را متهم کردند که بیشتر تقصیرها را به گردن اسرائیلی ها انداخته و واقعیت های تاریخی را بدجلوه داده است. به اعتقاد هر دوی آنها کتاب اغراق آمیز بوده است.
حتی به نوشته مجله جوییش ویکلی، آبراهام فاکسمن دبیر "انجمن ضد افترا" کارتر را به دامن زدن به احساسات ضدیهودی در کتابش متهم کرد. البته او بعدا به خبرنگار "نیویورک تایمز مگزین" گفت که هیچ گاه شخص کارتر را "ضدیهود" یا "متعصب" خطاب نکرده است.
"نقشه ها کار من است!"
اما ماجرا تنها به انتقاد ختم نشد. دنیس راس نماینده ارشد دولت آمریکا در مذاکرات صلح در دوران جورج بوش پدر و بیل کلینتون در روزنامه نیویورک تایمز نوشت که کارتر نقشه های کتابش را از کتاب "صلح گمشده" او کپی کرده است. او بعدا در گفت و گویی با شبکه تلویزیونی فاکس نیوز گفت: "کارتر همان نقشه ها را برداشته است. آن نقشه ها کار خودم بود. آنها قبل از کتاب من وجود نداشتند."
البته کارتر هم بیکار ننشست و در گفت و گویی با سی.ان.ان مدعی شد که اصلا کتاب راس را نخوانده است. او گفت: "البته مطمئنم کتاب خوبی است!"
"استعفا می دهیم!"
با گسترش انتقادات، کنت استاین یکی از مشاوران کارتر و مدیر سابق مرکز کارتر پس از ۲۳ سال همکاری با این موسسه استعفا داد و با انتشار نامه ای دو صفحه ای کتاب کارتر را "مملو از ایرادهای اساسی، کپی برداری بدون ذکر منبع، بی مایگی، غفلت های آشکار و جعل" توصیف کرد. ۱۴ عضو دیگر هیات مشاوران مرکز کارتر هم پس از آن استعفا دادند. آنها در نامه ای اعلام کردند دیگر نمی توانند با وجدانی راحت در مرکز کارتر انجام وظیفه کنند.
پاسخ کارتر: "در دنیای واقعی اوضاع فرق می کند"
کارتر بعدا با چاپ مقاله ای در روزنامه لس آنجلس تایمز به انتقادات پاسخ داد. او در این یادداشت نوشت: "عمدتا نمایندگان سازمان های یهودی بوده اند که کتاب من را در رسانه های بزرگ آمریکایی نقد کرده اند. من فکر نمی کنم آنها تا به حال از مناطق اشغالی بازدید کرده باشند."
کارتر تاکید کرد: "من در ۵ کتابفروشی کتابم را برای مشتریان امضا کرده ام. در هر کتابفروشی نزدیک به هزار نفر کتاب را خریدند و واکنش هیچ کدام منفی نبود. حتی نمایندگان کنگره و شهروندان بلندپایه یهودی در محافل خصوصی از من به خاطر چاپ کتاب تشکر کرده اند. واکنش جهان واقعی به کتاب من مثبت بوده است ."